مراحل اصلی ساختن چرم

1- کندن پوست و جداکردن پوست از لاشه حیوان

2- ضدعفونی کردن: جلوگیری از فساد پوست هنگام حمل و نقل و انبارکردن

3- شستشو و خیساندن : بازگرداندن پوستهای خشک به حالت عادی

4- موزدائی: جدا کردن مو از سطح چرم

5- آهک دادن: نرم کردن ریشه مو، چربی و گوشت های زائد جهت منبسط کردن بافتهای پوست برای مراحل بعدی

6- لش زدائی: جدا کردن چربی و گوشت های زائد از پوست

7- آهک زدائی: خنثی کردن مواد قلیایی که در مرحله 5 بوجود آمده است.

8- افزایش مواد آنزیمی: جهت نرم کردن پوست

9- سالامبور کردن یا اسیدی کردن: رسانیدن درجه اسیدی پوست بحد لازم ( پوست سالامبور شده را می توان نگهداری کرد)

10- دباغی: در این مرحله پوست را می توان با روش مناسبی با استفاده از مواد گیاهی، کروم و ... دباغی کرد.

11- تراشیدن یا ورقه کردن: بمنظور یکنواخت کردن یا کاهش ضخامت چرم

12- شستشو: بمنظور از بین بردن نمکهای اضافی

13- خنثی کردن: تنظیم درجه اسیدی

14- دباغی مجدد: ایجاد خصوصیاتی مثل نرمی، سفتی، کشسانی و ... در چرم نهایی

15- رنگرزی: بدست آوردن رنگ پایه مورد نظر

16- روغن دادن: روشی برای خوراک دادن مواد چربی بمنظور نرم کردن و حالت دادن به چرم

17- خشک کردن

18- نرم کردن: انعطاف پذیر کردن چرم بوسیله اعمال مکانیکی

19- گیره کردن: افزایش بازده سطح

20- پرداخت و آراستن چرم: رنگ کردن رویه چرم و بهتر کردن ظاهر آن

21- اتوکردن یا پرس کردن: برای براق کردن، مسطح کردن و نرم کردن چرم یا چاپ زدن و ایجاد نقش های تزیینی روی رخ چرم

مدت زمان لازم جهت پروسه کامل چرمساز حدود 15 روز می باشد.

دباغی چیست ؟

هنگامی که پوست مرطوب است نرم و انعطاف پذیر بوده و لیکن به سرعت فاسد می گردد و هنگامی که خشک می شود به یک جسم سفت و شکننده تبدیل می شود که پس از مرطوب شدن مجدد حالت فساد، گندیدگی و تعفن در آن مشاهده می گردد. در حالیکه پوست دباغی شده با از دست دادن رطوبت خود به یک جسم نرم و انعطاف پذیر تبدیل می شود که پس از جذب مجدد رطوبت به هیچ وجه فاسد و متعفن نمی گردد.

بنابراین هدف از دباغی جلوگیری از خشکی و شکنندگی پوست و حفظ نرمی و قابلیت انعطاف چرم پس از خارج شدن آب آن می باشد.

به عبارت دیگر دباغی عبارت است از عمل آوردن پوست های خام فاسد شدنی بوسیله یک سری روشها و مواد شیمیایی جهت تبدیل به یک محصول فساد ناپذیر و قابل مصرف در تولید کالاهای گوناگون.

• گیاهی: با استفاده از تانن (از ریشهٔ tanning به معنای دباغی) و سایر عناصری که در پوست تنه و میوه برخی درختان ( مانند مازو ) یافت می‌شوند، تهیه می‌شود. این نوع چرم، انعطاف‌پذیر بوده و رنگ آن قهوه‌ای‌ست که میزان رنگش به ترکیب شیمیایی و رنگ پوست بازمی‌گردد. چرم گیاهی در آب پایدار نیست؛ بی‌رنگ می‌شود و اگر پس از خیس شدن، خشکش کنید، چروک گشته و از انعطاف‌پذیری و نرمی‌اش کاسته خواهد شد. در آب گرم، شدت چروک شدنش بیش‌تر است و تقریباً شبیه ژلاتین می‌شود. علاوه بر اینکه سفت شده و احتمالاً شکننده هم می‌گردد. چرم جوشانده نمونه‌ای است از چرمی که با قرار گرفتن در آب داغ، شناور شده و سفت می‌شود. این اتفاق در موم جوشانده و مواد شبیه هم رخ می‌دهد. در تاریخ گهگاه پس از عمل سفت کردنش، از آن در زره‌ها و هم‌چنین در اتصال کتاب‌ها هم استفاده می‌شده است. این نوع چرم، تنها نوع چرم است که در حکاکی و قالب‌گیری چرم می‌تواند مناسب باشد.
• کرومی که در ۱۸۵۸ اختراع شد، با کرومیوم سولفات و دیگر نمک‌های کرومیوم دباغی می‌شود.
• آلدهیدی با استفاده از ترکیبات گلوتارآلدهید یا اکسازولیدین دباغی می‌شود.
• ترکیبی به کمک بسپارهای آروماتیک مثل گونه‌هایی از نوولاک و نرادول ساخته و دباغی می‌شود.
• آلومی که با نمک آلومینیوم در ترکیب با چسبنده‌های گوناگون و منابع پروتئینی مانند فلوئور، زردهٔ تخم مرغ و غیره دباغی می‌شود.
• پوسته خام با ایجاد تراش‌های نازک روی پوست، شناور ساختنش در لیمو، و کشیدنش در موقعی که خشک شده است درست می‌شود.

پس از دباغی اولیه با توجه به اینکه برای تولید کالاهای چرمی گوناگون به خواص متفاوتی از قبیل میزان نرمی، میزان کشسانی یا سفتی و غیره نیاز است لذا جهت ایجاد این خصوصیات دباغی مجدد با مواد شیمیایی خامی که این خصوصیات را به چرم می دهند صورت می گیرد.

پرداخت چرم (فینیشینگ):

پرداخت چرم فقط یک رنگرزی ساده سطح چرم به منظور پوشاندن اشکالات یا ترمیم خراشهای موجود در رخ چرم نیست بلکه این عمل کمک زیادی به دوام و زیبایی چرم، مقاومت چرم در مقابل رطوبت، حلال ها، حرارت و سایش می کند. علاوه بر این ظاهر چرم طبیعی برخلاف چرم های سنتزی و پلاستیکی کاملا یکنواخت نیست و این امر سبب می شود که مصرف چرم در تهیه یک کالای چرمی افزایش یابد اما پرداخت چرم تا حدودی به یکنواخت نمودن رنگ سطح و در نتیجه کاهش مصرف چرم کمک می کند.

مواد تکمیل چرم:

ترکیباتی که در مرحله پرداخت چرم بکار می روند بسیار متنوع بوده و شامل رنگدانه های آلی و معدنی، رنگینه های عالی قابل حل در حلال، رزین ها، واکس ها، نفوذ دهنده ها و غیره می باشد.

ترکیبات و موارد استفاده از آنها نسبت به نوع چرم متغیر است و بستگی به نوع چرم و مصرف نهایی آن دارد.

لایه های تشکیل دهنده پرداخت چرم:

سه لایه اصلی عملیات رنگ آمیزی سطح چرم به شرح ذیل می باشد:

1-  اتوم یا لایه زیرین: اولین لایه پرداخت می باشد که رزینهای مصرفی در این قسمت عموما چسبناک بوده و باعث چسبیدن سطح چرم به لایه بیس یا پایه می گردند.

2- بیس یا پایه: این لایه عموما 5 تا 8 بار بر سطح دایکراست اعمال می گردد، اصلی ترین لایه پرداخت می باشد و در واقع ایجاد رنگ دلخواه، زیردست مناسب و پوشش عیوب سطح چرم بوسیله این مرحله حاصل می شود.

3- تاپ یا لایه فوقانی: بعنوان لایه لاک شناخته می شود. وظیفه این لایه محافظت از لایه بیس در مقابل سایش، جلوگیری از رنگ دهی چرم و ایجاد براقیت دلخواه می باشد.

انواع پرداخت چرم:

1- پرداخت آنیلینی: در بسیاری از موارد برای یکنواخت کردن، مراقبت، حالت و مقاومت چرم روی آن با فیلمی شفاف پوشانده می شود و در نتیجه زیبایی طبیعی رخ چرم کاملا مشاهده می گردد.

2- پرداخت مات یا پیگمنتی: در این نوع پرداخت جهت رنگ کردن سطح چرم از رنگدانه استفاده می شود در نتیجه سطح رخ چرم کاملا قابل مشاهده نمی باشد.

3- پرداخت نیمه آنیلین: حد واسط دو نوع پرداخت آنیلین و پیگمنتی می باشد.

4- پرداخت ورنی: در این نوع پرداخت از لایه پلی اورتان ضخیم تر استفاده می شود که تقریبا چرم را ضد آب می سازد و معمولا بصورت براق و شفاف است.

5-  پرداخت پولاپ: در این پرداخت از روغن هایی استفاده می گردد که در صورتی که چرم تحت فشار قرار گیرد سایه تیره و روشن روی آن ایجاد می گردد این پرداخت ظاهری بسیار طبیعی و زیبا به چرم می دهد ولی در نگهداری آن بایستی دقت کافی بعمل آید و از ایجاد هر گونه خراش روی سطح آن بایستی جلوگیری شود.

لایه پرداخت چرم باید دارای خواص زیر باشد:

1- چسبندگی مطلوب

2- ثبات نوری قابل توجه

3- خاصیت نرمی و کشسانی مطلوب

4- مقاوم در مقابل سایش

5- مقاوم در مقابل عرق کردن

6- قابلیت انعطاف پذیری

7- مقاوم در مقابل تغییرات دما